De dramatische thuisreis van de Nieuw Amsterdam
8 december 1945–1 januari 1946
In Den Haag is op 11 augustus 2013 een herdenkingsdienst gehouden voor de kinderen die eind 1945 en begin 1946 overleden – voornamelijk ten gevolge van een mazelen epidemie – tijdens en na de reis met de Nieuw Amsterdam. Het was voor het eerst dat hiervoor een bijeenkomst werd gehouden. De herdenking werd georganiseerd door de Haagse Gemeenschap van Kerken.
De Nieuw Amsterdam was op 8 december 1945 uit Singapore vertrokken en kwam op 1 januari 1946 aan in Southampton. Vandaar werden de repatrianten met andere schepen naar Nederland gebracht.
Het was het eerste grote transport waarbij Nederlanders werden gerepatrieerd. Feitelijk sloegen ze op de vlucht voor de bersiap.
De Bersiap-periode was een gewelddadige periode in de Indonesische geschiedenis die duurde van ongeveer oktober 1945 tot begin 1946. Na de capitulatie van Japan op 15 augustus 1945 ont stond een gezagsvacuüm in het toenmalige Nederlands-Indië, waarbij zo’n 3.500 Nederlanders werden vermoord.
Geen bevrijding
De opvarenden van de Nieuw-Amsterdam waren door het verblijf in de Jappenkampen ernstig verzwakt. En de bevrijding op 15 augustus was nauwelijks een bevrijding uit de narigheid, integendeel zelfs. De overlevenden van de kampen en de bersiap snakten er dan ook naar evacuatie.
Zoals in het vervolg zal blijken was de gezondheidstoestand wankel. Uit de gevonden verslagen is op te maken dat hoe dichter het ‘koude’ noorden werd bereikt, hoe meer volwassenen en kinderen ziek werden. Influenza, beri-beri en vooral mazelen grepen om zich heen.
Er zijn onderweg tussen Singapore en Southampton zeker kinderen overleden, maar na aankomst in Engeland en tijdens en na de daarop volgende transporten met de Almanzora en de Atlantis van Southampton naar Amsterdam zijn nog een aantal zieken overleden.
In dit artikel wil ik na de informatie over de schepen, aan de hand van berichten in de kranten en archiefstukken in een historische volgorde nagaan wat vermeldenswaardig is met betrekking tot deze reis.
Dick Kranen
NIEUW-AMSTERDAM
